معماری در سینما (9) : «سریال بوعلی سینا»

زنده‌یاد کیهان رهگذار، در سال 1363 خورشیدی، نویسندگی متن و کارگردانی سریال فاخر "بوعلی سینا" را بر عهده گرفت. سریالی که با بودجه‌ای محدود، در یک بازه‌ی هفت‌ماهه فیلمبرداری و تولید شد و سال 1364 از شبکه‌ی دوّم سیما پخش گردید.

طراحی صحنه و دکور این سریال را زنده‌یاد فرهاد فارسی به عهده داشت. مضمونِ تاریخی سریال، ایجاب می‌کرد که دکورهایی دقیق از محل درس و بحث و زندگی "بوعلی سینا" ساخته شود. تصمیم بر این گرفته شد که لوکیشنِ بخش‌هایی از سریال، فضای مسجد جامع اصفهان (جامعِ عتیق) باشد. این بنای یادمانی که ثبتِ میراث جهانی نیز می‌باشد، بیشتر ِ اندام‌های خود را از قرن‌های 4 و 5 هجری دارد؛ و این انتخاب در بدوِ امر، با توجه به اینکه حیات و زندگیِ "بوعلی" هم در همین دوره بوده است و مخصوصاً نظر به اقامتِ وی در اصفهان از سال 415 هجری، انتخابِ درستی می‌نمود.

ولی در یکی از قسمت‌های سریال، اشتباه واضحی رُخ داده است که علت‌اش شاید آگاهی نداشتن از تاریخِ معماری و یا نادیده انگاشتنِ مخاطبینِ خاص بوده است:

محل درس و وَعظ ابن‌سینا را در نمازخانه و شبستانی از مسجد جامع برگزیده‌اند که نه از آنِ قرن 4 و 5، بلکه متعلق به قرن 8 هجری است و 300 سال بعد از فوتِ ابن‌سینا ساخته شده است! 

نماهایی از سریال "بوعلی سینا" در نمازخانه‌ی اُلجایتویِ جامعِ اصفهان

در این شبستان، یکی از شاهکارهایِ تزئیناتِ معماری، که شهرتی جهانی دارد، یعنی محرابِ اُلجایتو واقع است. محرابی با گچبریِ پیچیده و باشکوه که در سالِ 710 هجری به روزگار ِ اُلجایتو (ایلخانِ مغول) و وزیرش "محمد ساوی" ساخته شده است.

در میزانسن و قاب‌بندی‌های سریال، ابن‌سینا را نشسته بر منبر نفیسِ منبّت‌کاری‌شده‌ی نمازخانه‌ی الجایتو می‌بینیم؛ در حالیکه محراب الجایتو هم، سیصد سال جلوتر از ساخته شدن‌اش، در پس‌زمینه خودنمایی می‌کند! 

تصاویری از نمازخانه‌ و شبستان اُلجایتو در مسجد جامع اصفهان
با گچبریِ ناب و بی‌همتایِ محراب الجایتو